آيا «دست بوسي» سنتي ناپسند است؟
اخيرا يکي از شاگردان آيت‌الله جوادي آملي، در صفحه ويژه ايشان در ديدار با جمعي از محققين نوشته است: يکي از دوستان به آيت‌الله جوادي آملي اصرار کرد دست‌شان را ببوسد. ايشان با لحني ناصحانه به ما فرمود: «نه دست کسي را ببوسيد و نه بگذاريد دست‌تان را ببوسند. من تا کنون هيچ دستي را نبوسيده‌ام، جز يک دست و آن هم دست امام خميني(س) بود و به راستي که آن دست بوسيدني بود.»
در همين زمينه حجت الاسلام و المسلمين مستوفي، مسئول گروه معارف موسسه تنظيم و نشر آثار امام (س)، در يادداشتي به بررسي پسندي و يا ناپسندي سنت «دست بوسي» در اسلام پرداخته است.
در ميان اقوام و ملل جهان از ديرباز، رفتارهايي براي نشان دادن احترام به ديگران، بزرگداشت افراد، ابراز محبت و دوستي . وجود داشته است؛ اين رفتارها در برابر رهبران ديني و بزرگتر‌ها، حاکمان و اميران، دانشمندان و دوستان وخويشاوندان و کودکان. بروز پيدا مي‌کند، از جمله اين رفتار بوسيدن سر و پيشاني، گونه و دست و پا مي‌باشد.
در آثار و منابع اسلامي و در بين علما و مسلمين -از همه فرقه‌ها و مذاهب- نيز چنين رفتارهايي را مي‌توان مشاهده کرد که يکي از آنها دست بوسي است. دربرابر رفتار «دست بوسي» ديدگاه‌هاي مختلفي وجود داشته و دارد که از تاييد و تکذيب آن، تا حکم به اسحبات و يا کراهت و حرمت آن را مي‌توان سراغ گرفت.
نکته مهمي که بايد به آن توجه داشت، رفتارهاي مورد اشاره به خودي خود و به ذات خويش، داراي حسن و قبح نيستند، و به بيان ديگر حسن و قبح ذاتي ندارند، و نيکويي و زشتي آن، وابسته به نيت ها و انگيزه‌هاي افراد، شرايط اجتماعي، فرد انجام دهنده و. برمي‌گردد؛ به عنوان مثال، دست بوسي کودکي نوزاد نمي‌تواند معنا و مفهوم زشت و ناپسندي در هيچ فرهنگ و مذهبي داشته باشد، و معناي آن جز ابراز محبت و عاطفه نسبت به کودک نخواهد بود.
بنابراين، در بررسي رفتار «دست بوسي» و پسند و ناپسندي آن، بايد به جوانب ديگر آن پرداخت، و به انگيزه‌ها، نتايج و آثار آن توجه کرد، براين پايه، حکم واحد و يکساني براي «دست بوسي» نمي‌توان صادر کرد، که همه موارد و افراد را در همه شرايط و زمان‌ها و مکان‌ها در برگيرد و آن‌را درهمه موارد ناپسند و مذموم يا مورد پسند و نيکو شمرد.
نبايد از ياد برد که اقوام و مللي که به اسلام گرويدند، داراي رفتارهاي مختلف به جهت احترام و تکريم بزرگان و ديگران بودند، و اسلام دربرابر اين رفتارها سه گونه برخورد داشته است، پاره‌اي از آنها را تاييد و برخي را رد نموده است و پيرامون برخي از رفتارها نيز سکوت اختيار کرده يعني ما رد و يا اثباتي در سيره و سنت پيغمبر(ص) و بزرگان اسلام در برابر آن نمي‌شناسيم.
در اسلام، رفتاري مانند «سجده» دربرابر ديگران به شدت رد و نفي شده است، ولي پيرامون «دستبوسي»، آثار مختلفي در دست است که برخي آن را تاييد و برخي رد مي‌کنند، بنابراين مي‌توان گفت که نظر اسلام و دين پيرامون آن، نه رد مطلق و نه تأييد مطلق مي‌باشد، بلکه با توجه به موارد آن که به سبب انگيزه‌ها و شرايط تغيير مي‌کند، حکم آن نيز مختلف مي‌شود، بي شک مي‌توان گفت که «دستبوسي» که موجب خواري و ذلت «دست‌بوسنده» و کبر وغرور کسي شود که دست او بوسيده مي‌شود، ناپسند و مذموم است.
اينک با نقل نمونه‌هايي از سنت و سخنان بزرگان اسلام، زواياي بيشتري ازبحث براي خوانندگان روشن مي‌شود. بيش از نقل آنها، توجه به يک نکته مفيد خواهد بود که در اسلام اموري از بوسيدن دست خويشتن وجود دارد، چنان‌که پيغمبر(ص) و. پس از استلام حجرالاسود، دست خود را مي‌بوسيد و يا امام عليه السلام در دادن صدقه دست خود را مي‌بوسيد، که اين خود حکايت مي‌کند دست به دليل تماس با حجر و. مبارک شده و ارزش بوسيدن دارد، همين نکته در مورد بوسيدن دست ديگران نيز مي‌تواند مورد توجه قرار گيرد.
1- در سنت و سيره اصحاب و ياران پيغمبر(س) و ائمه معصومين(ع)، مواردي ديده مي‌شود که آنها دست پيغمبر(س) و امام(ع) را بوسيده‌اند، و نهي و ردي از سوي آنان نيز نشده است.
در کتاب «موسوعة الدفاع عن رسول‌الله(ص)،ج2، ص 79»مي‌نويسد: «در مورد بوسيدن دست، احاديث و آثار فراواني وجود دارد که مجموع آن بر ثبوت آن از پيغمبر(ص) دلالت مي‌کند.»
در آثار و منابع از بوسيدن دست پيغمبر(ص) توسط ياران و اصحاب از جمله زيد بن حارثه و عبدالله بن رواحه و بوسيدن دست امام حسين(ص) توسط فرزدق شاعر و بوسيدن دست امام صادق(ص) توسط محمد بن مسلم [فقيه و راوي بزرگ شيعه] .حکايت شده است.
[کنزالعمال، ج29، 220، جامع الاحاديث، ج28، ص10، کافي، ج2، ص 185، بحارالانوار، ج46، ص 957؛ کشف العمه، ج2، ص43، تفسير منسوب به امام عسکري(ع)، ص 637و.]
2- در کتاب شريف کافي از امام صادق عليه السلام با سند صحيح نقل شده است:« سر و دست کسي جز سر و دست پيغمبر(ص) يا کسي که از او اراده رسول خدا(ص) بشود، بوسيده نمي‌شود.» و در روايت ديگري فرموده‌اند، دست بوسيدن جز براي پيغمبر و جانشين پيغمبر(ص) شايسته نيست.[کافي، ج2، ص 185]
3- در منابع اهل سنت از بوسيدن دست خليفه دوم توسط ابوعبيده جراح [السنن الکبري، ج7، ص 101] و بوسيدن دست انس به مالک به دليل تماس با دست پيغمبر(ص) و . ياد شده است.
4- شهيد اول، از فقهاي بزرگ شيعه، به جواز بوسيدن دست برادران مسلمان که به عنوان تعظيم و بزرگداشت مومن فتوا مي‌دهد [القواعد و الفوائد،ج2، الدروس الشرعيه، ج2، ص 18]
5- عالمان اهل سنت نيز به جواز، بلکه استحباب آن نظر داده‌اند از جمله صاحب البحر المحيط در تفسير خويش[ج6، ص 327] به جواز دست بوسي، و صاحب فيض القدير [ج6، ص15] به استحباب آن براي علم و شرف قائل شده‌اند.
درمجموع از روايات، فتاوا و ديدگاه‌هاي فقيهان اسلام، نمي‌توان دست بوسي را کاري نادرست و ناپسند برشمرد، آري بايد توجه داشت که اين رفتار نبايد موجب تجليل و احترام کساني شود که شايستگي ندارند، و نبايد براي امور دنيا و ارباب زر و زور انجام پذيرد، و نبايد موجب خواري و. گردد.
بنابراين، چه زيبا و پسنديده است که فقط اين «دستبوسي» در برابر کساني انجام شود که قصد و نيت از آن تجليل و بزرگداشت پيغمبر(ص) باشد، و آن کسي که دست مي‌بوسد و آن که دستش بوسيده مي‌شود، هر دو مراقب باشند که مبادا انگيزه‌هاي ديگر در آن راه پيدا کند.
درباره این سایت